ΤΟ ΒΙΟΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΙ Η ΑΚΡΙΒIA – ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Ανδρέα Παυλικκά -Υπεύθυνου του Γραφείου Ερευνών και Μελετών ΠΕΟ
O όρος βιοτικό επίπεδο είναι μια ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει εκτός από το επίπεδο των μισθών και την αγοραστική τους δύναμη, το επίπεδο εξασφάλισης των βασικών αναγκών μιας οικογένειας, το επίπεδο υγείας, στέγασης, συγκοινωνιών, παιδείας και πολιτισμού. Έχοντας τον πιο πάνω ορισμό υπόψη, θα εξετάσουμε αν αυξήθηκε ή μειώθηκε το βιοτικό επίπεδο του λαού τα τελευταία 4 χρόνια χωρίς να μας διαφεύγει ότι αυτήν την περίοδο είχαμε τις επιπτώσεις της Παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, έχουν αυξηθεί οι τιμές, κυρίως των καυσίμων, και ο κόσμος διαμαρτύρεται γιατί το καλάθι της νοικοκυράς έχει καταστεί πιο ελαφρύ.
Στην ανάλυση που ακολουθεί θα εξετάσουμε πρώτα τους Μισθούς σε συνάρτηση με τις τιμές, δύο από τις βασικές παραμέτρους του βιοτικού επιπέδου. Θα προσπαθήσουμε στη συνέχεια ν’ απαντήσουμε στο ερώτημα γιατί ο καταναλωτής αισθάνεται πιο ελαφρύ το καλάθι της νοικοκυράς και θα εισηγηθούμε μέτρα που αφορούν τις υπόλοιπες παραμέτρους του βιοτικού επιπέδου.
Μισθοί-Πληθωρισμός (%)
2007 2008 2009 2010
Αύξηση ονομαστικών απολαβών 3,1 7,4 4,3 4,4
Αύξηση πραγματικών απολαβών 0,6 2,7 4,0 1,4
Ρυθμός Πληθωρισμού 2,5 4,7 0,2 3,0
Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται πως τα πραγματικά εισοδήματα των εργαζομένων τα τελευταία τέσσερα χρόνια αυξήθηκαν κατά 9% (2007-2010) . Τούτο σημαίνει ότι η αγοραστική δύναμη των μισθών που διαβρώνεται λόγω της αύξησης των τιμών όχι μόνο αντικαθίσταται αλλά βελτιώνεται έστω και σε μικρό ποσοστό.
Οι αυξομειώσεις των τιμών που επήλθαν τα τελευταία 4 χρόνια αντικατοπτρίζονται στο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή που είναι η βάση για τον υπολογισμό του Τιμαριθμικού Επιδόματος. Έτσι οι περισσότεροι εργαζόμενοι αποζημιώνονται έστω και εκ των υστέρων (αφού το τιμαριθμικό υπολογίζεται κάθε εξάμηνο) από τις αυξήσεις των τιμών. Εξαίρεση αποτελούν οι αυξήσεις στους Φόρους Κατανάλωσης που από το 1999 μετά από απόφαση της τότε κυβέρνησης δεν υπολογίζονται για σκοπούς τιμαριθμικού επιδόματος.
Σαν αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού οι εργαζόμενοι έχουν απολέσει περίπου 10% πάνω στους βασικούς μισθούς ή σχεδόν το 3% πάνω στο συνολικό μισθό.
Οι αριθμοί, τα αδιάψευστα στοιχεία δείχνουν λοιπόν ότι η αγοραστική αξία των μισθών δεν μειώθηκε απεναντίας βελτιώθηκε . Και το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί ο μέσος καταναλωτής νιώθει ότι το καλάθι της νοικοκυράς έχει γίνει πιο ελαφρύ, ότι με τα ίδια λεφτά αγοράζει σήμερα πιο λίγα πράγματα απ’ ότι τα προηγούμενα χρόνια.
Πρώτα πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχει μια υπερβολή στις απόψεις των καταναλωτών αλλά και των οργανωμένων φορέων η οποία δημιουργείται κυρίως από το κλίμα που τα περισσότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης καλλιεργούν όταν διαπιστώνονται κάποιες αυξήσεις. Δημιουργείται ένα είδος πανικού, που παρασύρει σε υπερβολικές δηλώσεις και ανακοινώσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν δόση αλήθειας τα όσα εκφράζονται για την ακρίβεια, την αισχροκέρδεια και για το καλάθι της νοικοκυράς.
Είναι πιθανόν το καλάθι της νοικοκυράς να γίνεται πιο ελαφρύ όχι τόσο από τις αυξήσεις στις τιμές αλλά από τις δημιουργούμενες νέες ανάγκες που η καταναλωτική κοινωνία φέρνει μαζί της. Τις νέες αυτές ανάγκες των νοικοκυριών θα τις διαχωρίσουμε:
(α) σε εκείνες που δημιουργούνται εξ’ αιτίας της τεχνολογικής προόδου. (π.χ. κινητά, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πρόσβαση στο διαδύκτιο, DVD, τηλεοράσεις plasma κλπ.)
(β) και σ’ εκείνες που δημιουργούνται λόγω των προβλημάτων στην Παιδεία, Συγκοινωνίες, Στέγαση, Υγεία κλπ. (π.χ. φροντιστήρια, αγορά 2-3 αυτοκινήτων σε κάθε σπίτι, ιατρική περίθαλψη, αγορά φαρμάκων, ανάγκη για ιδιόκτητο σπίτι κλπ.)
Κοντά σ’ αυτά θα προσθέσουμε και τις μη αναγκαίες δαπάνες που επηρεάζουν τα εισοδήματα των νοικοκυριών όπως αγορά κινητών τηλεφώνων ακόμα και σε παιδιά του δημοτικού και πληρωμή των συνδιαλέξεων, αγορά δικύκλων και αυτοκινήτων στα παιδιά που κλείνουν τα 18 κλπ.
Είναι φυσικό λοιπόν λόγω αυτών των νέων αναγκών τα εισοδήματα να συμπιέζονται παρόλον που τα στοιχεία δείχνουν ότι αυξάνονται.
Πολλοί δε προσφεύγουν στα δάνεια για να καλύψουν τις νέες ανάγκες. Τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας είναι ανησυχητικά σ’ αυτό τον τομέα. Τον τελευταίο χρόνο τά δάνεια έχουν αυξηθεί κατά 21%. Βέβαια αν υπάρχει κάτι το θετικό που ανέδειξε η παρούσα οικονομική κρίση είναι ότι έκανε τα περισσότερα νοικοκυριά να γίνουν πιο συντηρητικά όσον αφορά τις αγορές τους, να αγοράζουν τα απαραίτητα και να μην κάνουν υπερκατανάλωση και σπατάλες.
Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι τις επιπτώσεις της κρίσης τις δέχονται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό οι άνεργοι, οι συνταξιούχοι και τα άτομα που ζουν με τα βοηθήματα του κράτους. Ενώ η παρούσα κυβέρνηση έχει πάρει μέτρα για αύξηση της απασχόλησης, εν τούτοις η δραστική μείωση της ανεργίας θα επέλθει με την επαναφορά της οικονομίας στην ανάκαμψη, γεγονός που σύμφωνα με τις προβλέψεις θα αρχίσει να διαφαίνεται το 2011. ¨Οσον αφορά τις άλλες κατηγορίες η κυβέρνηση παρά την οικονομική κρίση έχει ενισχύσει τόσο τους συνταξιούχους όσο και τις ευάλωτες ομάδες που ζουν με τα δημόσια βοηθήματα.
Συμπεράσματα
Απ’ την πιο πάνω ανάλυση προκύπτουν τ’ ακόλουθα συμπεράσματα.
1)Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι πραγματικοί μισθοί των εργαζομένων αυξάνονται. Η διαβρωμένη λόγω των αυξήσεων των τιμών αγοραστική δύναμη των μισθών αποκαθίσταται για την πλειψηφία των μισθωτών μέσω του τιμαριθμικού επιδόματος.
2)Η καταναλωτική κοινωνία στην οποία ζούμε δημιουργεί συνεχώς νέες ανάγκες, άλλες εξ’ αιτίας της τεχνολογικής προόδου και άλλες εξ’ αιτίας των ελλείψεων στους τομείς της Παιδείας της Υγείας, της στέγασης, των Μεταφορών, μ’ αποτέλεσμα να συμπιέζονται τα εισοδήματα των εργαζομένων και να επικρατεί η αίσθηση ότι μειώνεται το βιοτικό τους επίπεδο.
3)Η κατακόρυφη αύξηση των τραπεζικών δανείων δείχνει ότι ο κύπριος για να καλύψει τις νέες ανάγκες που δημιουργούνται προσφεύγει στο δανεισμό μ’ όλες τις συνέπειες που αυτός επιφέρει.
Γενικά όμως σαν κοινωνία ζούμε πέραν των δυνατοτήτων μας αφού το μέγεθος του συνολικού χρέους ξεπερνά το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας!
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι το βιοτικό επίπεδο του λαού γενικά έχει βελτιωθεί, όμως υπάρχουν σοβαρά ακόμη προβλήματα τόσο όσον αφορά τη προστασία των καταναλωτών όσο και στους τομείς της παιδείας, της στέγασης των συγκοινωνιών, της υγείας που πρέπει να αντιμετωπισθούν.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
Η παρούσα κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει μια ολοκληρωμένη και συγκροτημένη πολιτική για τα ζητήματα που άπτονται του επιπέδου και της ποιότητα ζωής του πολίτη, που χαρακτηρίζεται από κοινωνική ευαισθησία και ανθρωπιά. Η ΠΕΟ έχει τονίσει ότι θα στηρίξει αυτή την πολιτική με στόχο να βελτιωθεί περαιτέρω η θέση του καταναλωτή στην κοινωνία. Θέλουμε να επισημάνουμε μερικά ζητήματα στα οποία πρέπει να δοθεί προτεραιότητα-
-Πιο αποτελεσματική λειτουργία και δραστηριοποίηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής για θέματα Καταναλωτών.
- Άμεση στελέχωση της υπηρεσίας Ανταγωνισμού και Προστασίας Καταναλωτών με το κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό.
- Επιβολή ανώτατων τιμών(πλαφόν) , όταν διαπιστώνεται ότι διαμορφώνονται ολιγοπωλιακά ψηλές τιμές.(σήμερα το πλαφόν ισχύει μόνο για τα καύσιμα, όμως γινονται παραστάσεις από πλευράς κυβέρνησης προς την Ευρωπαική ¨Ενωση όπως το πλαφόν επεκταθεί και σε άλλα βασικά προιόντα όπως γάλα, ψωμί κλπ.)
- Εισαγωγή στα σχολεία ειδικών προγραμμάτων για τη προστασία του Καταναλωτή, καθώς και καθιέρωση τέτοιων προγραμμάτων στην κρατική ραδιοτηλεόραση.
- Επίσπευση της ψήφισης του θεσμού επίλυσης μικροδιαφορών καταναλωτή.
- Θεωρούμε την εκπαίδευση, την ενημέρωση του Καταναλωτή σαν ένα από τα πιο σημαντικά μέτρα προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός καταναλωτή που να μπορεί να αυτοπροστατεύεται και να διεκδικεί τα βασικά του δικαιώματα.
- Ενός καταναλωτή που να επιλέγει τα προϊόντα ή υπηρεσίες (αφού στην αγορά υπάρχουν διαφορετικές τιμές και ποιότητα) που αγοράζει ενός καταναλωτή που να καταγγέλλει τους παραβάτες της νομοθεσίας.
- Η ευθύνη του κράτους αλλά και των Οργανώσεων είναι μεγάλη. Ήδη η ΠΕΟ έχει εισαγάγει στα μορφωτικά της προγράμματα τα θέματα της Προστασίας του Καταναλωτή και έχει πραγματοποιήσει σειρά διαλέξεων και σεμιναρίων που είχαν μεγάλη απήχηση και δημιούργησαν έντονο προβληματισμό. Πιστεύουμε ότι η δημιουργία καταναλωτικής συνείδησης θα συμβάλει σημαντικά στην αντιμετώπιση της αισχροκέρδειας και των παραβιάσεων της νομοθεσίας.
Πέραν τούτων το κράτος πρέπει να επέμβει δραστικά
(α) στην Παιδεία, ώστε να γίνουν οι αναγκαίες τομές για να μην χρειάζεται ο μαθητής φροντιστήρια στην προσπάθεια του να περάσει τις προεισαγωγικές ή άλλες εξετάσεις. Ηδη προωθείται, παρά τις επιμέρους αντιδράσεις η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, της οποίας ένας από τους στόχους είναι και ο πιο πάνω.
(β) στις Μεταφορές, στις οποίες ωφείλουμε να πούμε ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφονται θετικές πρακτικές ενέργειες από μέρους της κυβέρνησης όπως τα μέτρα για την διευκόλυνση των μαθητων στην χρησιμοποίηση των λεωφορείων, την τακτική πραγματοποίηση δρομιολογίων από και πρός το αεροδρόμιο της Λάρνακας και στη δημιουργία του ΟΣΕΛ
(γ) στην Υγεία όπου το Σχέδιο Υγείας ακόμη να εφαρμοστεί, ενώ τα προβλήματα του νέου Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας εξακολουθούν να εμποδίζουν την εύρυθμη λειτουργία του. Οι χρονοβόρες διαδικασίες,οι ουρές, η έλλειψη βασικών ιατρικών ειδών, αναγκάζουν τους πολίτες να στρέφονται προς τον ιδιωτικό τομέα, πληρώνοντας σεβαστά ποσά για εξετάσεις, αναλύσεις, εγχειρήσεις κλπ. Η επίσπευση της εφαρμογης του ΓΕΣΥ είναι επιτακτική ανάγκη.
δ) στην Στέγαση για να μπορούν τα νεαρά ζευγάρια και οι χαμηλόμισθοι να αποκτούν κατοικία με χαμηλό κόστος. Και εδώ έγιναν θετικά βήματα αφού τα τελευταία δύο χρόνια η κυβέρνηση έχει προχωρήσει στην προώθηση στεγαστικών σχεδίων για τις φτωχές οικογένειες και τους πολύτεκνους, ενώ έχει διαθέσει ένα σημαντικό κονδύλι για την ενίσχυση των δύο Οργανισμών που σχετίζονται με την στέγαση (ΚΟΑΓ και ΟΧΣ).
Εκείνο δηλαδή που προτείνουμε είναι η στροφή προς εκείνες τις παραμέτρους του βιοτικού επιπέδου που θα βελτιώσουν περαιτέρω την ποιότητα ζωής του πολίτη που σε τελική ανάλυση θα επηρεάσουν θετικά τα εισοδήματα και το καλάθι της νοικοκυράς. Πρέπει όμως να σημειωθεί ‘οτι αυτή η κυβέρνηση παρά τα θετικά μέτρα που πήρε τόσο για την αντιμετώπιση της κρίσης, όσον και για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού δέχεται μια ανοίκια και πρωτοφανή επίθεση από όλα τα κόμματα. Επίθεση σε όλα τα μέτωπα, το κυπριακό, την οικονομία, την παιδεία την κοινωνική πολιτική. Προσωπικά δεν θυμάμαι άλλη κυβέρνηση που να δέχεται τέτοια επίθεση, τις περισσότερες φορές άδικη, για όποιες επιλογές ή μέτρα εισηγείται ή προωθεί για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Αντί να επικρατρήσει, εν μέσω κρίσης, η λογική και τα επιχειρήματα επικρατεί η δημαγωγία, η σκοπιμότητα, ο λαϊκισμός και η εξωφρενικά αρνητική κριτική. Με αυτόν τον τρόπο δε συμβάλουν ούτε στην αντιμετώπιση της κρίσης ούτε στη βελτίωση των παραμέτρων του βιοτικού επιπέδου.
Λευκωσία 5.3.2007